ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΜΕΛΟΥΡΓΟΙ (14ος-20ός αι.) / ATHONITE CHANT COMPOSERS (14th-20th c.)

Κυριακή 10 Μαρτίου 2024

Ιωάννης Κουκουζέλης (1270-1341 περ.) / Ioannes Koukouzeles (1270-ca 1341)

Ιωάννης Κουκουζέλης 
(περ. 1280- το αργότερο 1341). 

Ψάλτης, συνθέτης, υμνογράφος και αναθεωρητής του βυζαντινού μέλους. Παραδοσιακά γνωστός ως «μαΐστωρ», η «δεύτερη πηγή της ελληνικής μουσικής» (η πρώτη θεωρείται ο Ιωάννης Δαμασκηνός, 8ος αιώνας), ήταν ένας από τους πιο επιφανείς βυζαντινούς μελουργούς κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Παλαιολόγων (1261–1453). Η Εκκλησία μάλιστα τον τίμησε ως άγιο, την 1η Οκτωβρίου μαζί με τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, και η τιμία κάρα του αποθησαυρίζεται στη Μεγίστη Λαύρα. Η φήμη του καθόρισε και επηρέασε όλη τη μετέπειτα βυζαντινή μουσική, σε τέτοιο βαθμό ώστε το προσωνύμιο «Κουκουζέλης» να δοθεί σε εξέχουσες μορφές ψαλτών και μελουργών που διακρίθηκαν για την καλλιφωνία και τη μουσικότητά τους.

1. Βίος

Ο Κουκουζέλης έζησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου (1282–1328) και του διαδόχου του, στα πρώιμα χρόνια της παλαιολόγειας εποχής, περίοδο των Ησυχαστών και της άνθησης των γραμμάτων και τεχνών. Τα στοιχεία σε χειρόγραφα βυζαντινής μουσικής υποδηλώνουν ότι η μουσική του σταδιοδρομία είχε εδραιωθεί περίπου το 1300, και στα

Σάββατο 26 Σεπτεμβρίου 2020

Θεοφάνης Βατοπαιδινός (γεν. 1977), Την μητέρα σου προσάγει σοι / Theophanes of Vatopedi monastery (born 1977), Your Mother is Led to You

Θεοφάνης Βατοπαιδινός (γεν. 1977), 
Την μητέρα σου προσάγει σοι, ήχος α´
Θεοτοκίον
Ψάλλει ο βυζαντινός χορός «Τρόπος», χοράρχης: Κωνσταντίνος Αγγελίδης
Από το CD: Η Αθωνίτισσα Θεοτόκος. Αθήνα 2009


Theophanes of Vatopedi monastery (born 1977), 
Your Mother is Led to You, First Tone
Theotokion
Chanting: The Byzantine Choir "Tropos", Choir Master: Constantinos Angelidis
From the CD: The Theotokos of Athos. Athens 2009

 

Παρασκευή 25 Σεπτεμβρίου 2020

Δοσίθεος Κατουνακιώτης (1912-1991), Το απ᾽ αιώνος μυστήριον / Dositheos Katounakiotis (1912-1991), The Mystery from All Ages

Δοσίθεος Κατουνακιώτης (1912-1991), 
Το απ᾽ αιώνος μυστήριον, ήχος β´
Δοξαστικό των αίνων της εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
Ψάλλει ο βυζαντινός χορός «Τρόπος», χοράρχης: Κωνσταντίνος Αγγελίδης
Από το CD: Η Αθωνίτισσα Θεοτόκος. Αθήνα 2009

Dositheos Katounakiotis (1912-1991), 
The Mystery from All Ages, Second Tone
Doxastikon of the Praises of the feast of Theotokos' Annunciation
Chanting: The Byzantine Choir "Tropos", Choir Master: Constantinos Angelidis
From the CD: The Theotokos of Athos. Athens 2009

Ιωάσαφ Διονυσιάτης (†1866), Εν τη γεννήσει την παρθενίαν εφύλαξας / Joasaph of Dionysiou monastery (†1866), In Giving Birth, You Preserved Your Virginity

Ιωάσαφ Διονυσιάτης (†1866), 
Εν τη γεννήσει την παρθενίαν εφύλαξας, ήχος α´
Απολυτίκιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ψαλλόμενο ως μάθημα.
Ψάλλει ο βυζαντινός χορός «Τρόπος», χοράρχης: Κωνσταντίνος Αγγελίδης
Από το CD: Η Αθωνίτισσα Θεοτόκος. Αθήνα 2009

Joasaph of Dionysiou monastery (†1866), 
In Giving Birth, You Preserved Your Virginity, First Tone
Dismissal Hymn of the Dormition of the More-than-Holy Theotokos, sung as a mathema.
Chanting: The Byzantine Choir "Tropos", Choir Master: Constantinos Angelidis
From the CD: The Theotokos of Athos. Athens 2009

Ευγένιος αρχιμ. Δάγκου (Ξηροποταμηνός) (1821-1876) / Eugenios archim. of Dangou (of Xeropotamou monastery) (1821-1876)

Ο αρχιμανδρίτης Ευγένιος Δάγκου (Ξηροποταμηνός), κατά κόσμον Ευστάθιος Σουροβήλος ή Σουρούβιλος, γεννήθηκε στο Προμύρι της Μαγνησίας το 1821. Ήταν ένας απ' τους πολλούς Προμυριώτες μοναχούς, σύγχρονος του αρχιμ. Παΐσιου Προμυριώτη, επίσης Ξηροποταμηνού.
Το 1837 έρχεται στο Άγιον Όρος μαζί με τον συμπατριώτη του Νικόλαο Κουντούλη, μετέπειτα αρχιμανδρίτη Ναθαναήλ Ξηροποταμηνό (†1896), ως υποτακτικός στον ηγούμενο της μονής Ξηροποτάμου Διονύσιο Αγιομαμίτη, όπου στη συνέχεια χειροτονήθηκε διάκονος. Το 1840 πήγε στη Θεσσαλονίκη, ακολουθώντας τον Διονύσιο που έγινε Γενικός Επίτροπος του Αγίου Όρους.

Στη Θεσσαλονίκη στα δύο χρόνια που έμεινε ο Ευγένιος, παρακολούθησε μαθήματα σε κάποιον Αστέριο. Στη συνέχεια ο γέροντάς του πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη και ακολουθώντας τον μένει εκεί μια 4ετία παρακολουθώντας μαθήματα ως το 1846. Σε ηλικία 25 ετών χειροτονήθηκε αρχιμανδρίτης. 
Κατόπιν επέστρεψε στην μονή Ξηροποτάμου προγραμματίζοντας τις σπουδές του για τα επόμενα χρόνια στην Ευρώπη. Τον Αύγουστο του 1847 όταν παύθηκε ο ηγούμενος της μονής Δάγκου Άνθιμος Χαριουπόλεως, κλήθηκε να αναλάβει την ηγουμενία της. 

Μεθόδιος ιερομ. Ηλιουπολίτης (Σιμωνοπετρίτης) (1841-1917/20) / Methodios hieromonk from Helioupolis (of Simonopetra monastery) (1841-1917/20)

Ο ιερομόναχος Μεθόδιος γεννήθηκε το 1841 στο Αϊδίνιο της Μικράς Ασίας, τις αρχαίες Τράλλεις ή, κατά την βυζαντινή της ονομασία, Ηλιούπολη. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του και την εκμάθηση πολλών ξένων γλωσσών, σε ηλικία 19 ετών (Νοέμβριος 1860) πήγε στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους.

Καθότι από παιδί ήθελε να μονάσει, συνέχισε το προσκύνημά του στο Άγιον Όρος και προσήλθε ως δόκιμος στη Σιμωνόπετρα, όπου τότε ηγούμενος ήταν ο αρχιμ. Νεόφυτος Μολάκας (1861-1906). Εκεί εκάρη μεγαλόσχημος μοναχός (10 Ιουνίου 1862). 

Μετά από τρία χρόνια αναχώρησε από τη Σιμωνόπετρα και εγκαταστάθηκε στη γειτονική μονή Ξηροποτάμου (Οκτώβριος 1864), όπου έμεινε επί μία δεκαετία. Το 1874 επανήλθε στη Σιμωνόπετρα.

Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2020

Θεωνάς ιερομ. Σιμωνοπετρίτης (τέλη 17ου-μέσα 18ου αι.) / Theonas hieromonk of Simonopetra monastery (late 17th c.-mid 18th c.)

Ο μεταβυζαντινός μελουργός Θεωνάς, αγιορείτης ιερομόναχος από την μονή Σιμωνόπετρας του Αγίου Όρους -εξ ου και Σιμωνοπετρίτης ή Σιμωπετρίτης- είναι από τους λιγότερο γνωστούς εκπροσώπους της αγιορειτικής ψαλτικής παράδοσης του 18ου αι. 

Στις χειρόγραφες μουσικές πηγές δηλώνεται πότε απλώς ως «Θεωνάς ιερομόναχος» [Μουσικές Ανθολογίες των συλλογών Γρηγορίου αρ. χφ 43 (47), α´ μισό του 18ου αι. - Παντελεήμονος αρ. χφ 969, φ. 143α, γραμμένη περί τα έτη 1730-50 - Παντελεήμονος αρ. χφ 983, φ. 177α-186α, μέσα του 18ου αι. - Κουτλουμουσίου αρ. χφ 630, φ. 298β, μέσα του 18ου αι. - Ξηροποτάμου αρ. χφ 380, φ. 304α και 320β, ολοκληρωμένη το έτος 1759 - Δοχειαρίου αρ. χφ 376, φ. 232β-240α, του 18ου αι.] και πότε ως «Θεωνάς ιερομόναχος Σίμωνος Πέτρας» (στην Ανθολογία Δοχειαρίου αρ. χφ 376, φ. 196β) ή και «Θεωνάς ιερομόναχος σιμωπετριώτης αγιορείτης» (στην Ανθολογία Μεγίστης Λαύρας αρ. χφ 1475, φ. 323α· βλ. σχετικώς Καραγκούνης, Η παράδοση και εξήγηση του μέλους των Χερουβικών της βυζαντινής και μεταβυζαντινής μελοποιίας, σ. 441-443)